Advocate Inez Weski werd roemloos afgevoerd naar een ondergrondse cel: ‘Het was niet de bedoeling dat ik het zou overleven’ (2024)

De grande dame van de advocatuur was zij. Een opmerkelijke verschijning, dossiertijger, voorzitter van het Groot Dictee der Nederlandse Taal, BN’er. En dan ineens is zij verdachte. “Ik werd als no name afgevoerd naar ergens onder de grond. Dat leek de start van een lange reis naar het oneindige.”

De Rotterdamse advocate Inez Weski (69) schrijft deze regels in haar zojuist verschenen boek ‘Het geluid van de stilte’. Een jaar na haar plotselinge arrestatie laat zij voor het eerst weer van zich horen, op de haar bekende wijze: bespiegelend, mijmerend over de mensheid en de falende rechtsstaat.

Joodse voorvaderen

Voor het eerst schrijft ze over zichzelf als persoon, eenzaam de dagen slijtend in de cel en denkend aan haar Joodse voorvaderen. “Diep onder de grond, waar mensenrechten en grondrechten als giftig voortwoekerende gewassen moeten worden geruimd, werd ik geconfronteerd met een zoektocht naar mijn eigen ziel.”

Over één ding zegt zij niets: de rechtszaak die tegen haar is aangespannen. In het kort: als advocate van moordverdachte Ridouan Taghi wordt zij verdacht van het lekken van informatie en deelname aan een criminele organisatie. Zware beschuldigingen voor een advocate die in juli vorig jaar besloot haar toga aan de wilgen te hangen, na 45 jaar trouwe dienst.

Op 21 april 2023 is zij nog bezig met haar pleidooi in de zaak-Taghi, twee dagen later staat de politie aan de deur. Het is 07:30 uur in de ochtend en Inez Weski heeft nog niet eens ontbeten en haar katten gevoerd. Ze wordt meegenomen naar een onbekende plek, een pas gebouwd vertrek diep onder de grond met geluidsdichte muren. Ze is de eerste en enige bewoner.

“In mijn bewaarbunker van beton met een luchtplaatsje annex luchtkoker van vijf bij vijf meter kon je alleen in rondjes langs wanden van circa tien meter hoog lopen. Een put overdekt met een zo dicht traliewerk dat de lucht niet te zien was. Mijn cel was een soort koelcel gezien de dikte van deur en de temperatuur en leek te zijn ingesteld op het vers houden van vlees.”

Ze zit er praktisch naamloos, zonder registratienummer. Als Weski vraagt waar ze is, of het een Huis van Bewaring is, wie de directeur is, krijgt ze geen antwoord. Klachten worden niet behandeld, het dossier over haar verblijf is inmiddels vernietigd, alsof ze er nooit heeft gezeten.

Weski beschrijft het als een proces van dehumaniseren. Op een dag komt een man met haar praten zonder zijn naam of functie te noemen. Hij zegt haar aanspreekpunt te zijn, maar verdwijnt weer even anoniem als hij is gekomen.

De dagen in isolatie onder de grond brengen haar terug naar de jaren zestig toen zij als meisje van twaalf met haar familie korte tijd in Israël woonde. “We moesten zo vaak naar de schuilkelder, waar ik het gevoel kreeg als ratten in de val te zitten. In de ondergrondse, voor mij gereserveerde bunker, bedacht ik dat we in die schuilkelder in ieder geval nog bommen konden horen en er nog een kans bestond op een einde aan die oorlog.”

Bijna in coma

De advocate tobt al langere tijd met haar gezondheid en het verblijf in isolatie zorgt dat zij bijna in coma raakt. “Ik ben er zelfs van overtuigd geraakt dat het eigenlijk niet de bedoeling is dat je overleeft. Moet ik alleen lichamelijk kapot of ook geestelijk?” Familie noch haar advocaten weten in die eerste dagen waar zij zit.

Na een week wordt zij overgebracht naar de vrouwengevangenis Nieuwersluis, waar zij in een van de achterste cellen op een lege afdeling terechtkomt. Maar wel met uitzicht op de natuur, hoewel dat misschien des te pijnlijker is. “Ik lucht in een vogelkooi als eenzame, sterk vermagerde Siberische tijger.”

Ze brengt haar dagen vooral lezend door op haar rubberen matras. “Wie leest, is elders. Lezen doet soms het ik en het nu vergeten.” En dan wordt de dagelijkse sleur onverwacht doorbroken door het bezoek van twee officieren van justitie. Ze vragen haar kroongetuige te worden en kunnen regelen dat ze naar het buitenland gaat. Weski is stomverbaasd en zegt dat ‘genetische gronden’ en ‘duizenden jaren aan voorvaderen’ haar verhinderen om het beroepsgeheim op te geven.

Voor haar is de advocaat een van de pijlers van de rechtsstaat, juist als vertrouwenspersoon. De advocaat als laatste vluchtplaats voor het individu, tegenover de almacht van de Staat. Nooit zal ze die positie opgeven. Het is de drijfveer geweest ooit om dit vak te kiezen: het fundamentele wantrouwen in de macht en de mensheid als ‘verslindende massa’.

De underdog bijstaan

Inez Weski is bekend van grote processen zoals die tegen Desi Bouterse (drugshandel), Sister P. (Chinese mensensmokkel) en dus Ridouan Taghi. Maar zij begon in de sociale advocatuur om de underdog bij te staan, de eenling. “Ik werkte gemiddeld 6,5 dag per week, met nauwelijks vakanties.” Legendarisch zijn de kerstdagen die zij tussen de dossiers op kantoor aan de Westersingel in Rotterdam doorbrengt, ver weg van de opgeprikte feestmaaltijden.

Ze relateert die drang om onvermoeibaar tegen onrecht te strijden aan haar Joodse voorouders. “Die lange lijn aan geschiedenis van mensen, bijna allen rabbijnen en geleerden, gericht op menselijke waarden en de zorg daarvoor in de toekomst.”

Die zorgen zijn er bij Inez Weski. “De lynchers, de wrekers, de smelters der ijskappen hebben allang de macht gegrepen.” Ze wijst op de steeds machtiger Staat, spyware, algoritmes, ‘Gij zult inloggen’: de huidige mens dreigt vermorzeld te worden als nietig, anoniem schepsel.

Haar mensbeeld is inktzwart, even zwart als haar kleding en de met kohl omrande ogen. Een ‘gothic’ advocaat, al wil ze nooit gothic genoemd worden. Dat riekt teveel naar mode en kuddes en te weinig naar een zelfstandig, eigenzinnig wezen.

Op 1 juni 2023 komt Weski vrij. Thuis ontdekt zij dat alles overhoop is gehaald. “Er leek een soort beeldenstorm te hebben gewoed. Erfstukken als schilderijen zaten los van hun lijsten, kasten waren van de muur getrokken, alles was als aangespoeld wrakhout doorwroet.”

Ze is nu in afwachting van haar eigen proces. Het enige dat ze over het bewijs kwijt wil, is dat het bestaat uit ‘flarden van berichten, een illusie van een schaduw’. Ook al is ze geen advocaat meer, ze zal niets verklappen over wat haar cliënt in vertrouwen heeft verteld. Feitelijk betekent het dat ze zichzelf niet kán verdedigen: andermaal gekooid, nu tussen de muren van het zwijgen.

Maar ze kan niet anders, die overtuiging is versterkt gedurende de ruime maand dat zij in detentie zat, met name ondergronds. Het is haar DNA, gevormd door haar voorvaderen.

“De heldenrollen van al die voorgangers waren mijn streven, werden mijn lot. De opgelegde isolatie heeft mij nader tot de bronnen van mijn ziel gebracht, naar de kracht om te overleven en me gesterkt om mijn geheimhoudingsplicht niet te verloochenen. Zelfs als dat mijzelf zou kunnen redden.”